اپيدميولو‍‍ژي و كنترل بيماري هاي قابل پيشگيري با واكسن

اوريون (Mumps) يا پاروتيت عفوني (parotitis  Infection)
تعريف: بيماري ويروسي حادي است كه با تب، متورم و حساس شدن يك يا چند غده بزاقي كه معمولا غده پاروتيد و بعضي اوقات غدد زيرزباني يا تحت فكي مي باشند، تظاهر مي كند. اگر چه تورم غدد بناگوشي (پاروتيد) از يافته هاي اختصاصي بيماري است ولي اين بيماري از طيف وسيعي برخوردار بوده، از عفونت بدون علايم باليني تا گرفتاري شديد چندين سيستم، وسعت دارد. اين بيمار در سنين قبل از بلوغ ايجاد مي شود و در 20 تا 30 درصد مردان و 5 درصد زنان بعد از بلوغ، ايجاد مي شود؛ كه باعث اوركيت (التهاب بيضه) و التهاب تخمدان مي شوند. يكي از عوارض بسيار نادر اين بيماري، عقيمي است. آلودگي به اين ويروس در ابتداي حاملگي باعث افزايش احتمال سقط مي شود، ولي دليل قطعي براي ايجاد عارضه جنيني در اثر ابتلا به اين ويروس در دست نيست.
عامل بيماري: عامل بيماري از خانواده پاراميكسوويريده مي باشد ‍] ويروس RNA دار به نام ميكسوويروس پاروتيديتيس (myxovirus parotiditis)].
عامل بيماري در دماي كمتر از 10 درجه سانتي گراد به مدت چند هفته تا چند ماه، بيماريزا باقي مي ماند. اين ويروس گرچه در دماي اتاق 3 ماه باقي مي ماند، ولي در عرض چند روز بيماريزايي آن، كاهش مي يابد و در درجه حرارت پايين تر، امكان دارد سالها باقي بماند.
وقوع بيماري: اين بيماري برخلاف ساير بيماري هاي ويروسي كودكان مثل آبله مرغان و سرخك، در كودكان كمتر تشخيص داده مي شود. حدود يك سوم كودكان حساسي كه در معرض آلودگي قرار مي گيرند مبتلا به شكل مخفي بيماري مي گردند. اغلب عفونت هاي كودكان كمتر از 2 سال، نشانه باليني ندارد. بيماري در فصل زمستان و بهار شايع است. اوريون معمولا يك بيماري آندميك است. در مردان بيشتر از زنان، بيماري ايجاد    مي كند. ميانگين سني بروز اوريون نسبت به سرخك و آبله مرغان و سياه سرفه بيشتر است. شدت بيماري در بزرگسالان بيشتر از كودكان است.
مخزن: انسان
روش انتقال: انتشار قطره هاي آب دهان و تماس مستقيم با بزاق افراد آلوده
دوره كمون: 15 تا 21 روز (بطور متوسط 18 روز) [2 تا 3 هفته].
دوره واگيري: ويروس اوريون 6 تا 7 روز قبل از ابتلاي غدد بزاقي و تا 9 روز بعد از آن از بزاق جدا شده است. حداكثر واگيري 2 روز قبل تا 4 روز بعد از التهاب غدد بزاقي است.
حساسيت و مقاومت: ايمني حاصل در اثر ابتلا به عفونت مخفي يا آشكار عموماً تا آخر عمر باقي مي ماند. بيشتر شيرخواران تا 6 ماه بدليل وجود آنتي بادي هاي مادري عليه بيماري مصونند.
عوارض بيماري: تورم بيضه ها ( اركيت )، تورم تخمدانها (اُواريت)، پانكراتيت، مننگوآنسفاليت و ميوكارديت. عوارض نادرتر عبادرتند از: كري عصبي، پلي آرتريت و هيدروسفالي.
نكته1: تورم غدد بناگوشي در عرض 3-1 روز افزايش مي يابد و حدود سه روز بدون تغيير باقي مي ماند و به تدريج در عرض يك هفته فروكش مي كند. بعبارت ديگر تورم به مدت يك تا دو هفته طول مي كشد.



الف) پيشگيري:
1- رعايت بهداشت فردي و عمومي
2- واكسيناسيون: در حال حاضر، واكسن اوريون به صورت تركيب با سرخك و سرخچه (MMR) وجود دارد و در 12 ماهگي و 6-4 سالگي در دو نوبت به صورت زيرجلدي تزريق مي شود.
نكته2: همانند ساير واكسنهاي ويروسي زنده، اين واكسن هم در خانم هاي حامله و كساني كه داروهاي سركوب كننده ايمني مصرف مي كنند، ممنوع است.
ب) كنترل تماس ها، بيماران و محيط:
1- جداسازي بيمار: بيمار بايد از نظر تنفسي تا 9 روز بعد از تورم غدد بزاقي از ديگران جدا شود.
2- گندزدايي همزمان: اشيايي كه به ترشحات بيني و گلو آلوده شده اند، بايد گندزدايي شوند.
3- قرنطينه: نقش چنداني نخواهد داشت. ولي در جايي كه افراد حساس زيادي وجود داشته باشند، كساني كه در تماس با بيمار بوده اند، بايد بين روزهاي 12 تا 25 بعد از تماس، از رفتن به محل كار و مدرسه منع شوند.
4- مصون سازي تماس ها: تزريق ايمنوگلوبولين مفيد نبوده و توصيه نمي شود.
5- درمان اختصاصي: ندارد.